De kruys-leer ter zaligheydt 1658 Meyster Kruisleer

Meyster, Everard (1617-1679)

Rare Catholic emblem book 1658 | De kruys-leer ter zaligheydt, Amsterdam Kornelis de Bruyn 1658, (29)+120+(14) pp.

Name: Rare Catholic emblem book 1658 | De kruys-leer ter zaligheydt, Amsterdam Kornelis de Bruyn 1658, (29)+120+(14) pp.
SKU: 110410
Availability: InStock

Everard Meyster’s Kruisleer ter zaligheid is an intruiging early Catholic emblem book, published in a time where the Protestant cultural landscape was dominant. It was published in a city that was tolerant toward Catholics (Amsterdam) by a non Catholic publisher (De Bruyn) and most likely by a non Catholic engraver. The religious emblematic form chosen in the book is however Catholic in a Protestant time. Meyster’s doctrine of the cross is both a spiritual ladder and a cultural manifesto.

Full contemporary vellum binding with some smudges but in good condition. Octavo edition, 8º. Text on the spine “Meysters Kruisleer” . On the titlepage a purple stamp “Bibliotheca Praedicatorum In Huisen(?)” (Pastoorbibliotheek in Huisen?). All illustrations present as well as the often missing folding print of a group of people with ladders. Each 52 steps of the staircase takes the reader closer to God.

Religious emblem book published in the North of The Netherlands whereas normally only Catholic emblem books were known in the Southern Netherlands. The four illustrations / emblems as well as the frontispiece are all based on the Regia Via Crucis by Benedictine monk Benedictus van Haeften (1635). Meyster’s (unknown) engraver added the figure of Christ to help the reader to imagine himself as participant in the depicted event. All crosses of Van Haeften were replaced by ladders.

[NL] Everard (Everhard) Meyster (Meister) (1617-1679 Utrecht) was een dichter, satiricus, kluchtenschrijver en polemist en behoorde tot de Nederlandse adel. Daarnaast was hij ook projectonwikkelaar, visionair, excentriekeling en zoals gezegd controversieel, vaak ” Dolle Jonker”. genoemd (de gekke jonker). Hij was rooms-katholiek. Hij bezat de buitenplaatsen Nimmerdor (Amersfoort) en Doolomberg. Een van de beroemdste anekdotes betreft die van de Amersfoortse kei (1661). Hij sloot een weddenschap dat deze immense zwerfkei uit de ijstijd kilometers verplaatst kon worden van de heide naar Amersfoort. Hij lokte zijn vrienden met bier en krakelingen. Uiteindelijk werd de steen begraven maar later weer opgegraven waardoor de steen nog steeds in Amersfoort te vinden is. Meyster schreef daarna een aantal kritische pamfletten en werd zo impopulair dat hij Amersfoort moest verlaten. In zijn woonhuis in Utrecht “de krakeling” liet hij een kei inmetselen als verwijzing naar zijn Amersfoortse avontuur. In het Utrechts stadsbestuur pleitte hij voor een kanaal om Utrecht aan zee te verbinden, het zogenaamde Eemsche zeevaart kanaal (nu is de havenbekken volgestort en Griftpark geworden).

Dit in 1658 religieus embleemboek De Kruysleer ter Zaligheydt (de leer/ladder van het kruis tot zaligheid) is door Meyster geschreven en straalt het katholicisme van Meyster volop uit. Het is een vroeg voorbeeld van katholieke emblematische iconografie. Hij koos er bewust voor het Zuid-Nederlandse, uitgesproken katholieke model van Herman Hugo’s Pia Desideria en Benedictus van Haegten Regia Via Crucis te volgen, maar dan in het hart van de protestantse Republiek. Hij gebruikt het religieuze embleem als devotieprent die hulpmiddel is bij christelijke meditatie en contemplatie. De vier afbeeldingen van Meysters emblemen zijn gebaseerd op de Regia Via Crucis (” de Koninklijke weg van het kruis”) van de benedictijn Benedictus van Haeften welk boek in 1635 werd gepubliceerd in de Zuidelijke Nederlanden. Van Haeften wilde de lezer inzicht geven in de betekenis van de staties van de kruisweg om hem te inspireren Christus’ voorbeeld te volgen door middel van beeldende prikkels waarmee men zich te scenes kon voorstellen. De emblematische beelden van Meyster nodigen de lezer uit om zich als deelnemer in de voorstelling te plaatsen. Alle kruisen van Van Haeften werden in de Kruisleer vervangen door ladders. Iedere 52 weken van het jaar heeft een eigen leer (sport, tree van de ladder, maar ook onderwijs) en het beklimmen van de treden voert de ziel tot God. Ook de schematische voorstelling van de drie treden – hoop, liefde en geloof – die de lezer naar de hemel voeren, berust op het beeld van een ladder. Het kruis is nog steeds aanwezig doordat in de Kruisleer in bijna elke regel van de gedrukte tekst een gegraveerd kruisje is toegevoegd.

De uitvouwbare plaat stelt een processie voor van naakte mannen, priesters, monniken en vrouwen die ladders dragen. Twee van de vier emblematische beelden gebruiken hetzelfde symbool van ladders in een kruisvorm.

Het boek bevat emblemen vergezeld van Latijnse motto’s, Nederlandse disticha, en korte meditatieve prozateksten. De opzet is cyclisch: 1 overdenking voor elke week van het jaar, samen een “leer” van 52 treden. De tekst begeleidt die klim stap voor stap: hoop, geloof, liefde, berouw en standvastigheid. De afbeeldingen tonen niet herkenbare situaties uit het dagelijks leven, maar innerlijke visioenen: schepen op storm zeeën, harten met vurige kruisen, ladders die naar het licht reiken. De lezer wordt aangemoedigd te mediteren, niet te moraliseren. Het katholieke karakter van het werk wordt nergens verhuld: de overvloed aan kruisen, de verwijzingen naar de heiligen en de nadruk op werken en verdiensten zijn tegengesteld aan de gangbare calvinistische opvattingen.

Over de verspreiding van de Kruysleer is weinig bekend. Er zijn slechts enkele exemplaren overgeleverd, wat wijst op een beperkte oplage. Het is aannemelijk dat het boek vooral bedoeld was voor de katholieke elite in Utrecht en Amersfoort, Meysters eigen kring. Zijn vriendenkring bestond uit intellectuelen en kunstenaars met sympathie voor de katholieke traditie – onder wie wellicht Joost van den Vondel, met wie hij verwantschap voelde in taal en geloof. Hoewel het werk door protestanten nauwelijks besproken werd, duidt het bestaan ervan op een hernieuwde vitaliteit van katholieke leescultuur in de jaren 1650. (bron: Els Stronks, Never to Coincide: the Identities of Dutch Protestants and Dutch Catholics in Religious Emblematics, JNHA volume 3 issue 2, 2011).

Aan de ene kant is Kruisleer een ernstig devotieboek, aan de andere kant getuigt het van speelse taal- en vormkunst. De rijmende motto’s tonen zijn plezier in klank en structuur: “De leer die tot de hemel klimt, wordt met den val des kruises getrimt”. Meyster wilde zijn intellectuele en artistieke identiteit als katholiek edelman bevestigen binnen een overwegend protestantse cultuur. Het boek fungeert daardoor als een soort literaire geloofsverklaring. Het boek bewijst dat de spiritualiteit van de katholieken niet tot de schuilkerken beperkt bleef, maar ondanks censuur en sociale beperkingen, ook een katholiek emblematisch vorm mogelijk was met beeld als middel tot godsontmoeting. Stronk concludeert dat Meyster’s boek de spanning tussen religieuze identiteit en artistieke expressie in de Republiek belichaamt. Zijn leer van het kruis is zowel een spirituele ladders als een cultureel manifest.

SKU: 110410

€ 1.308,00 (€ 1.200,00 ex. btw)

In stock